Ticaret Bakanlığı’na bağlı Reklam Kurulu, 8 Ağustos 2023 tarihindeki toplantısında karanlık ticari tasarımlar (dark commercial patterns) adı verilen reklam uygulamalarını inceledi. Kurul bu uygulamaların vatandaşları mağdur edici ticari fiiller, yanıltıcı reklamlar ve haksız rekabete sebebiyet veren uygulamalar olduğuna karar verdi. Karanlık ticari tasarımlar nedir?
Kullanıcıların kendi arzuları dışında alışveriş yapmasını, abonelik başlatmasını veya e-posta bültenlerine üye olmasına yönlendiren tasarımsal uygulamalar “karanlık ticari tasarım” olarak ifade ediliyor.
Örneğin sepetteki ürünün tükenebileceğini ifade eden gerçek dışı bilgiler, kullanıcının rızası dışında çeşitli hizmetlere gizlice abone edilmesi, onay sayfalarında çeşitli tasarımsal oyunlarla kullanıcının rızası olmayan seçeneğin seçtirilmesi gibi uygulamalar “karanlık ticari tasarım” tanımına giriyor.
Karanlık ticari tasarımların “haksız ticari uygulama” olduğuna karar verildi
Kurulun bu ayki toplantısında karanlık ticari tasarımlar hakkında değerlendirmelerde bulunuldu. Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle karanlık tasarımlara ilişkin düzenlemeler uygulamaya konuldu. İnternet başta olmak üzere dijital ortamlarda tüketicilerin karar verme veya seçim yapma iradesini olumsuz etkileyen ya da normal şartlar altında vereceği kararda satıcı veya sağlayıcı lehine değişikliklere yol açmayı hedefleyen manipülatif ara yüz tasarımları, seçenekler ya da ifadeler gibi araçlarla yöntemler kullanmak dürüstlük kurallarına aykırılık teşkil etmekte olup “haksız ticari uygulama” olarak kabul edildi.
Bu kapsamda, Reklam Kurulu’nun 336 sayılı toplantısında dijital ortamlarda tüketicilerin karar verme veya seçim yapma iradesini olumsuz etkilemeye yönelik, önceden seçili opsiyonların tüketicilere sunulması, tüketicileri belirli tercihlere yönlendirmek için diğer seçeneklerin zorlaştırılması gibi uygulamalarda bulunan firmalar hakkında yaptırımlar uygulandı.
Reklam Kurulu, Ağustos toplantısında 139 dosyayı inceledi. Bunlardan 117’sinin mevzuata aykırı olduğuna karar verdi. Toplam 8.041.345 TL idari para cezası uygulanırken söz konusu reklam ve ticari uygulamalar hakkında durdurma cezası uygulanmasına ve 2 adet dosya için erişim engeli tedbiri uygulanmasına karar verildi.
